Sorular | Soru sor

Borsa

Borsada hisse senedi alım satımı caiz midir? Bazı durumlara dikkat edilirse ( alkol, banka vs. gibi faaliyet alanları olan şirketlerden uzak durulursa) uygunluğu var mıdır? Yoksa tamamen uzak durulmalı mıdır? Çok teşekkür ederim.

İktisadi münasebetlerin, ekonomik faaliyetlerin, ticarî ilişkilerin yoğunlaşıp sermaye piyasasının önem kazandığı günümüzde hisse senetleri, sermaye piyasasının en önemli aracı haline gelmiş ve bir ortaklık belgesi olarak değil de, bağımsız bir mal olarak alınıp satılmaya başlanmıştır. Bu manada günümüzde borsanın temelini oluşturan hisse senedi alım-satımına iki farklı yönden bakmak gerekiyor:

1. İmâl edilmesi, ticarî hizmeti câiz olan şeylerle meşgul bulunan bir şirketin hisse senedini alarak ona ortak olmak... Şüphesiz bu tasarruf caizdir. Alan kişi, şirketin malvarlığına hissesi nisbetinde ortak olur, kâr ve zararına katılır, dilediği zaman da hissesini başkasına satabilir. Piyasada bu tip holdinglerin sayısı da oldukça fazladır.

Kısacası, hisse senetlerinin kâr ve zarara iştirak etmesi sebebiyle esas olarak helaldir. Fakat şer’i hükmü, bunu çıkaran şirketin ticari işlem ve amacının meşru oluşuyla yakından ilgilidir.

O bakımdan bir şirket; faiz, içki imali ve ticareti, karaborsacılık, hile-hud’a, yalan-dolan, sahtekcilik, aldatma gibi dinen haram vasıtalarla kazanç sağlaması halinde, o şirketin hisse senetlerini alıp satmak ve bundan gelir elde etmek haram ve günaha iştirak olur ki, caiz olmaz.

Burada şunu da ifade edelim; faaliyet alanı haram işlemler yapmak, dinen yasak hizmet ve mal üretiminde bulunmak olmamakla birlikte, bazı haram işlemlere taraf olması sebebiyle şirketin kârına haram kazanç karışmış olması halleri de söz konusu olabilir. Bu durumda pay sahiplerinin, bu miktarı yaklaşık olarak hesaplayıp kendisinin hayır ve hasenat niyeti ile olmaksızın ve toplum hakkı olduğu inancı ile hayır yolunda harcaması tavsiye edilir.

Evet, çağımızın getirdiği fıkhî problemlerden biri olan borsa ve hisse senetleri alım-satımı genel manada caizdir. Ancak hisse senedi alınacak olan şirketin, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, İslâm’ın haram kıldığı içki veya domuz eti gibi mamullerin imalatını veya satımını yapmaması gerekiyor.

2. Ait olduğu iktisadî değerden bağımsız değer kazanıp kaybeden bir hisse senedini eldeki parayı değerlendirmek, değerini korumak, iniş çıkışları gözeterek para kazanmak maksadıyla alıp satmak ki, borsadaki alış-verişler daha çok bu ikinci maksada yöneliktir. Bu manada borsaya yatırım yapmak tam olarak değilse de, biraz kumara-piyangoya benziyor. Gerçek değerin üstünde ve dışında kâğıtların pahalanıp ucuzlamasına sebep oluyor. Ekonomiye ve üretime önemli bir katkısı olmaksızın paralar kazanılıyor ve kaybediliyor. İşte bu bakımdan borsada soruda -o piyasadakilerin deyimiyle- "oynamayı" her yönüyle makbul bir ticaret olarak değerlendirmek çok zor. Bu sebeple; İMKB de hisse senedi alıp satmanın İslâmî esaslara uygun olup olmadığına dair kararı, şu hususlara uygun olup olmadığına bakarak vermemiz gerekiyor:

a) Doğrudan faiz muamelesi yapan şirketlerin hisse senetlerini almak haramdır, bunda ihtilaf yoktur. Bankalar, bankerlik ve tefecilik kuruluşları gibi…

b) Şer'an mütekavvim yani alınıp satılması helâl sayılmayan şeylerin üretim ve alım-satımıyla uğraşan şirketlerin hisse senedini almak da aynıdır; şarap, bira vb. şeyler üreten kuruluşlar gibi...

c) Mütekavvim, yani alınıp satılması helâl olan mal üretmekle beraber, bizzat ortak olunan o malı faizli muamelerlerle satan ve faiz sebebiyle elde ettiği kârı diğerine karışan ve toplam kârının yarısı ve daha fazlası olan şirketlere hisse senediyle ortak olmak da haramdır.

d) Ortak olunan şey helâl bir üretim olmakla beraber şirketi elinde bulunduran Müslümanlar başka haram işlerle de uğraşıyorlarsa, onlardan hisse senedi almak suretiyle onları desteklemek ise, "günahta yardımlaşma" anlamı taşır ki, bu da Kur’an-ı Kerim'de yasaklanmıştır.

e) Yahudi ve Hıristiyanların hâkim olduğu şirketlerden hisse senedi almak, başka hiç bir mahzur yoksa en azından mekruhtur. Fıkıh kitaplarımıza bakıldığında; komünist, mason ve ateistlerin hakimiyetinde bulunan şirketlerden hisse senedi almak caiz değildir gibi bir sonuç çıkarılabilir.

f) Satın alınan hissenin, fabrikanın bütününe/tamamına nisbeti yani kaçta kaçından ibaret olduğunu bilmek lazımdır.

g) Mal olması gerekir. Sermayesi olmayan vücuh-kredi şirketi gibi, bir müesesenin hisselerini satın almak caiz değildir.

h) Aslında helâl olan fakat İslâm'a uygun olarak çalıştırılmayan bir fabrikanın hisse senetlerine sahip olan birisinden, alacağını tahsil edebilmek için, bu kişinin hisse senetlerini almak caizdir. Ancak; bu hisseleri bir an evvel elden çıkarıp satmak ve bu arada hissesine bir kâr düşerse, onu da âmme maslahatına veya fakirlere vermesi gerekir.

ı) İdaresine Müslümanların hâkim olduğu, haramla iştigal etmeyen, daha şeffaf olup satıma mevzu olan şirket varlığını, dolayısı ile satılan senede düşen hisseyi açıkça bildiren, senetleri isme muharrer olup, ortaklıktan vazgeçmek isteyenlere bu imkânı sağlayan şirketlerin hisse senetlerini almak ittifakla caizdir. Ve bu Müslüman işadamları, İslâmî teşebbüsler ve helâl sermaye için son derece önemli bir mevzudur. Çünkü, işaret ettiğimiz gibi, hisse senetleri, İslâm'a göre en büyük haramlardan olan faizin şu andaki en önemli alternatifi, işletme ve yatırım sermayesi temini için en kestirme yoldur. Müslümanlar bunu haram unsurlardan uzaklaştırarak uygulayabilseler, helâl temellere oturmuş, millete hizmeti ibadet bilen çok büyük işletmelerin doğmasına ve faizin belinin kırılmasına vesile olabilirler.

Velhasıl; belli şartlar dahilinde, şirketlerin hisse senetlerini alıp satmak caizdir. Ancak, bugün borsanın yapılanması ve işleyişi, doğru esaslara göre olmadığından haksız kazanca bütünüyle açıktır. Bu itibarla günümüz şartlarında ihtiyaten borsadan hisse alım satımı yapmamak ticari bakımdan da dinî açıdan da daha doğru ve daha isabetli yoldur, takvaya uygun olan budur.

Ayrıca bkz. http://www.halisece.com/sorulara-cevaplar/817-borsaya-girmek.html


alkol, banka, caiz midir, borsa, alım, satım,

Yorumlar (0)
Yorumlarınızı asagidan yazabilirsiniz. Yeni soru sormak icin ise buraya tikla

MollaCami.Com