Mehrin yarısının ödeneceği haller...
Soru: Mehrin tamamının ödenmesi gerekmediği durumlar nelerdir?
Sahih evlilik; zifaf veya sahih halvetten önce kocanın fiiliyle sona ermişse, kadın mehr-i müsemmanın (konuşulup üzerinde anlaşılan mehrin) yarısını alabilir.
Mehrin tamamı peşin olarak ödenmişse, kadın bunun yarısını kocasına iade etmek zorundadır. Delili de şu ayettir: "Eğer siz onları kendilerine temas etmeden önce boşar, fakat daha önce mehir tesbit etmiş olursanız, o halde tayin ettiğiniz o mehrin yarısı onlarındır." [Bakara suresi, 237]
Bu ayet hükmüne göre, kadının yarı mehir almasının şartları şunlardır:
a) Mehir daha önceden tesbit edilmiş olacak.
b) Koca, karısını zifaftan önce boşamış olacak.
c) Kadın mehir hakkından vazgeçmemiş bulunacak.
Burada evlilik boşama ile sona erebileceği gibi fesih, lian, kocanın iktidarsızlığı, İslâm dinini terketmesi, karısı Müslüman olduğu halde kendisinin İslâm'a girmekten kaçınması, karının usûl ve fürûuna hürmet-i müsaharayı gerektiren bir fiil işlemesi halleriyle de sona erebilir.
Bütün bu durumlarda evliliğin sona ermesi kocanın fiili ile olmuş bulunur ve kadın yarı mehre hak kazanır. Yeter ki bu ayrılık cinsî yakınlıktan önce vuku bulsun. Bu çeşit ayrılıkta kadına iddet gerekmez. [el-Kâsânî, Bedayiu's-Sanayi, Beyrut, 1328/1910, II, 296 vd.; İbnü'l-Hümâm, Fethu'l-Kadîr, II, 438-439]
Yukarıdaki durumlarda evlilik yine zifaftan önce ve kocanın fiiliyle olur, fakat verilecek mehir miktarı belirlenmemiş olursa, kadına mut’a denen bir teselli hediyesi vermek gerekir. (Bkz. Bakara suresi, 236).
Mut’a; kocanın mal, elbise veya yiyecek olarak boşanmış hanımına verdiği şeylere denir.
Ayette mut’anın miktarı belirlenmemiş ve bu husus içtihada bırakılmıştır. Ebû Hanîfe'ye (rh.) göre, mut’anın en azı bir elbise, baş örtüsü ve bir yorgan olup, mehr-i mislin yarısından çok olamaz. [es-Serahsî, el-Mebsût, V, 82, 83; es-Sabûnî, Tefsîru Âyâti'l-Ahkâm, Dımaşk 1397/1977, I, 379-380; M. Zihni, Nimet-i İslâm, s. 441 vd.]
Liân, Zifaf, Mehrin yarısının ödeneceği haller, halvet, mut'a, fesih, kocanın iktidarsızlığı, İslâm dinini terketmesi, karısı Müslüman olduğu halde kendisinin İslâm'a girmekten kaçınması, karının usûl ve fürûuna hürmet-i müsaharayı gerektiren bir fiil işlemesi,