Terbiye
İyi eğitim verilmediğinden veya sağlanamadığından dolayı evladın işlediği bir günahtan dolayı ebeveynden hesap sorulur mu?
Evet, gerekli eğitim verilemediği için, çocuğun işlediği günahtan dolayı mutlaka ebeveyne hesap sorulur. Çünkü ebeveyn, ona icap eden eğitim ve öğretimi vermekle mükelleftir. İnsan mükellef olduğu şeyi yapmazsa elbetteki mes’ûl olur.
Anne-babalar çocuklarına, Allah Teala’nın kendilerine verdiği bir “emanet” nazarıyla bakmalıdırlar. Ailevî sorumlulukları yerine getirmek ebeveynin kıyamet günü Allah’ın huzurunda sorguya çekileceği bir emanettir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de: Ey iman edenler! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu yakıtı insanlar ve taşlar olan Cehennem ateşinden koruyun. [Tahrim suresi, 6] buyrulmaktadır.
İslâm âlimleri, ayet-i kerimenin emrettiği ateşten koruma işinin “eğitim”le olacağını belirtmektedirler. Yani aile fertlerine İslamî terbiye verildiği takdirde, onların hem dünyada hem de ahirette saadete kavuşmaları sağlanmış olur. Böylece onlar da, aileleri de Cehennem azabından korunurlar.
***
Kur’an-ı Hakîm’de aile reisine terettüp eden uhrevî sorumluluklar çeşitli ayetlerde veciz bir şekilde ifade edilmektedir. Nitekim bir ayette İslamî terbiyeyi ailesine vermeyip de onların Cehennem ateşine düşmelerine sebep olan kişinin kıyamet gününde en bedbaht kişi olacağı şöyle belirtilmektedir: “(Rasûlüm) De ki: Gerçekten hüsrana (zarara-ziyana) uğrayanlar, kıyamet günü hem kendilerini, hem de ailelerini ziyana sokanlardır. Bilesiniz ki, bu apaçık hüsrandır. Onların üstlerinde ateşten tabakalar, altlarında da (yine öyle ateşten) tabakalar var. İşte Allah kullarını bununla korkutuyor. Ey kullarım! Yalnızca benden korkun.” [Zümer suresi, 15-16]
Bu ayetlerden ve hadisten anlaşıldığı gibi çocuklar anne-babaya Allah’ın verdiği bir emanettir. Bu emanet de anne-babalara büyük bir sorumluluk getirmektedir. Zira anne babalar kıyamet gününde bu emanetlere karşı nasıl davrandıkları hususunda Allah’ın huzurunda hesaba çekileceklerdir.
***
Bilindiği üzere çocuklara iyi bir eğitim ve öğretim vermek ebeveynin önemli vazifeleri arasındadır. Çocukların anne-baba üzerindeki bir hakkı da onların güzel bir eğitim almalarını sağlamaktır. Zira çocukları maddi-manevi, dünyevi-uhrevi bakımlardan eğitmek ve geleceğe hazırlamak anne-babanın önemli vazifeleri arasındadır.
Anne-babalar, çocuklarını sadece yedirmek, içirmek, giydirmekle yükümlü değildir. Aynı zamanda onların iyi bir eğitim ve öğretim görmesini sağlamakla da sorumludurlar.
Ailenin, çocukların eğitiminde büyük bir yeri ve önemi vardır. Zira aile, çocukların ilk eğitim yeridir. Eğitim ailede başlamaktadır.
Çocukların eğitimi hususunda ilk etapta baba sorumludur. Babanın bu noktadaki sorumluluğu Allah’a karşıdır. Bu sorumluluğunu yerine getirmeyen aile reislerinin kıyamet gününde en bedbaht ve hüsrana uğrayan babalar olacağı Kur’an’da ifade edilmektedir.
Kişi ailesinden sorumludur. Zira Kıyamet günü çocukları ya şefaatçi, ya da şikâyetçi olacaklardır. Baba çocuklarına İslâmî terbiye verdiği takdirde onların sevaplarına aynen iştirak edecek, böylece şefaatlerine mazhar olacak, vermediği takdirde de ‘bizim eğitimimizi niçin ihmal ettin, niye Cehennem ateşine girmemize sebep oldun’? diye şikâyetlerine sebep olacaktır. Nitekim bir ayet-i kerimede; “Mallarınız ve evlatlarınız sizin için bir imtihandır. [Teğâbün suresi, 15] buyrulmaktadır.
Ayet-i celilede bahsedilen imtihanla kastedilen mana, babaların çocuklarının sadece maddî ihtiyaçlarını karşılamakla kalmıyor, ayrıca onların eğitimini de güzel bir şekilde yaptırmakla sorumluluklarını da şumûlüne alıyor.
O halde İslâm’a göre ebeveynlik sorumluluk demektir. Anne-baba aile fertlerinin dünyevî ve uhrevî sorumluluğu sırtında olan insanlardır. Çocuğun güzel terbiye edilmesi, çocuğun hayata mükemmel bir şekilde hazırlanmasıyla, Allah’a karşı bütün mükellefiyetlerini ifa edebilecek şekilde yetiştirilmesiyle yerine getirilmiş olur. Sadece meslek eğitimi veya sadece din terbiyesi vermek güzel terbiye değildir. Eksik terbiyedir.
***
Ebeveynin çocuklarına karşı sorumlulukları
İslâm’a göre ebeveynin özellikle de bir babanın çocuğuna öğretmekle yükümlü olduğu temel bilgileri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:
1. İtikad/inanç, ibadet ve muamele (yapacakları işlerle alakalı hukuki bilgiler, haram-helâl ölçüleri) ile ilgili temel bilgiler. Tabii Kur’an’ı Kerim’i öğrenmesi de buraya dahildir. Çünkü temel bilgilerin başında gelir.
2. Ahlâk ile ilgili temel bilgiler.
3. Diğer insanlarla ilişkilerinde (âdâb-ı muâşerette) dikkat edeceği hususlarla ilgili bilgiler.
Çocuğa aile içi eğitim verirken anne baba başta olmak üzere büyükler, çocuklara güzel örnek olmalıdırlar. Aile içerisinde anne-babasından ve büyüklerinden daima güzel örnekler gören çocuk, mutlaka onlardan olumlu yönde etkilenecektir. Anne-baba, çocukları önünde birbirine güzel hitap etmeli, doğru konuşmalı, yalandan sakınmalı, verdikleri sözlerde durmalıdırlar. Aynı zamanda ibadetlerini de düzgün ve aksatmadan devamlı bir şekilde yapmalıdırlar. Anne-babalarından bütün bu olumlu davranışları gören çocuklar, olumlu yönde etkileneceklerdir.
Demek ki bizler, gençlere düzgün ve ideal yaşayışımızla örnek olmalıyız. Şunu çok iyi bilmeliyiz ki; hal dili, söz dilinden daima daha tesirlidir. Sigara içen bir anne-babanın, çocuğuna sigara içme demesi ne derece müessir olur? Elbette ki tesiri olamaz. O halde söz ve davranışlarımız birbirine uymalıdır. Davranışları sözlerine uymayan bir anne-babanın, çocuklarına verdiği eğitimin de başarılı olması mümkün değildir.
Aile, sevgi-şefkat ve merhamet kanatları altında çocuğun inanç esaslarını; İslâm’ın usûl ve âdâbını, ahlâki değerlerini öğrendiği bir ilkokuldur.
cehennem, İnsan, kıyamet, taş, emanet, aile, mallar, eğitim, hesap, ebeveyn, terbiye, evlat, yakıt, hüsran, ateşten tabakalar, altlarında,