Satranç
satranç haram mı?
Satranç oynamanın İslâmî hükmü, onun kumar sayılıp sayılmaması ile yakından alakalıdır. Âlimler, kumar çeşitlerinin haramlığı hususunda görüş birliği içindedir. Çünkü Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur:
“(Rasûlüm!) Sana şarap ve kumardan soruyorlar. De ki: Bu ikisinde büyük bir günah, bir de insanlar için bazı menfaatler vardır. Fakat günahları, menfaatlerinden daha büyüktür…” [Bakara suresi, 219]
Kendisinde, oynayanlardan bir taraf için kazanç, diğer taraf için zarar bulunan her oyun haram kılınan kumar mahiyetindedir. Bu tavla, satranç ve benzeri oyunlardan olabilir. Günümüzde yaygın olan piyango oyunları da bu şumûle/kapsama girer. Bunların bir hayır maksadı taşıması veya mücerret kazanç için oynanması, hükmü değiştirmez. Bunlardan elde edilen kazanç, “habis (pis, kirli) kazanç" sayılır. Bir hadiste, "Allah temizdir, ancak temiz olanı sever" [Müslim, Sahih, Zekat, 64; Tirmizî, Sünen, Tefsîru sûre, 3, 26] buyurulmuştur.
Satranç haram olan kumara vesile yapılarak oynanırsa, haram olduğunda fukahanın icma'ı/ittifakı vardır. Çünkü harama alet olmuştur. Harama alet olan şey de haramdır. Ama kumar sayılacak bir şekilde oynanmıyorsa, yâni araya bir şeyler koymadan, sırf zihin jimnastiği olmak veya yarışma yapmak için oynanıyorsa, bu hususta İslâm fakihleri farklı görüşler belirtmişlerdir.
Hanefî ve Malikilere göre satranç, tahrîmen mekruhtur yani harama yakındır. [el-Bâci, el-Münteka, VII, 278; İbn Âbidîn Hâşiyesi, VI, 394]
Hanbeli âlimlerinin sahih olan görüşü, satrancın her ne olursa olsun haram olduğu şeklindedir. Ancak Hanbelîlerin diğer görüşüne göre, oynarken araya bir şey konmazsa, farzı terke ve haramı işlemeye sebep olmazsa, satranç oynamak mekruhtur. Buna bağlı olarak satranç aletini alıp satmak da haramdır. [İbn Kudame, el-Muğnî, IX, 171]
Şafiîlere göre satranç tenzihen mekruhtur, haram değildir. Mezhebin sahih görüşü budur. Bunlara göre satranç tavladan hafiftir. Tavlanın özünde, fal oklarında olduğu gibi, atmak vardır. Satrançta ise tefekkür/düşünme temel esastır. Bu da savaş taktiğini öğrenmekte faydalıdır. Yine Şafiîlere göre satranç aletini alıp satmak mekruhtur. [Nevevî, el-Mecmu', IX, 244; İbn Hacer, ez-Zevâcir, II, 326]
Şâfiî ulemasının büyüklerinden İmam Gazalî (rh.) hazretlerine göre, insanın, din ve dünyasında daha bir istekle çalışabilmesi için bazı mubahlarla eğlenip dinlenmesini hoş görmek, yanak üzerindeki ben’in güzelliği gibidir… Eğer o ben, bütün yüzü kaplarsa yüzü çirkinleştirir… Çokluk sebebiyle güzellik çirkinliğe dönüşür… Her güzelliğin çoğu güzellik olamayacağı gibi, her mubahın çoğu da mubahlıkta kalmaz. Meselâ ekmek mubahtır. Fakat çok yemek haramdır… İşte normal şekilde bazı şeylerin mubah oluşu, lakin çoğunun haram oluşu da bunun gibidir.
Bu dört hak mezhepten hahgisine müntesipseniz, onun hükmüne göre amel edersiniz. Ancak şunu da unutmamak lazım; tahrîmî mekruhlar işlere-işlene büyük günah, tenzîhî mekruhlar da yapıla-yapıla küçük günahlar halini alır. Mü’min için mekruhlardan da kaçınmak, hatta şüphelilerden bile uzak durmakta maddi ve manevi açılardan pek çok faydalar vardır.
Sorunuzla ilgili ayrıca bkz.
http://www.mollacami.net/soru-ve-cevaplar-180.html
haram, tavla, satranç, şarap, Piyango, kazanç, kumar, günah, tahrimen mekruh, oynayanlar, habis, bazı menfaatler,